Χαράλαμπος Παχής (1844-1891) Ο Ρήγας Φεραίος, 1871 Λάδι σε μουσαμά, 102 x 78 εκ.
Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου Συλλογή Ιδρύματος Κουτλίδη

Ο Χαράλαμπος Παχής, επτανήσιος ζωγράφος με σπουδές στην Ακαδημία του Αγίου Λουκά της Ρώμης (1868-1869), μετά την επιστροφή στην πατρίδα του την Κέρκυρα, ίδρυσε ιδιωτική Καλλιτεχνική Σχολή, στην οποία φοίτησαν πολλοί αξιόλογοι Κερκυραίοι ζωγράφοι. Επηρεασμένος από τον ευρωπαϊκό φιλελληνισμό φιλοτέχνησε ιστορικές συνθέσεις εμπνευσμένες από την Ελληνική Επανάσταση, συνδυάζοντας στα έργα του τα διδάγματα της ιταλικής του μαθητείας με καθαρά λαϊκότροπα στοιχεία.

Το έργο Ο Ρήγας Φεραίος φιλοτεχνήθηκε το 1871 και απεικονίζει τον Ρήγα Βελεστινλή, μια από τις πιο εμβληματικές μορφές του Νεοελληνικού Διαφωτισμού κατά την προεπαναστατική περίοδο.

Ο πρωτομάρτυρας του Αγώνα απεικονίζεται στη φυλακή του Βελιγραδίου Νεμπόιζα αλυσοδεμένος, αλλά ατρόμητος και αγέρωχος να επιτιμά τον Τούρκο δεσμοφύλακά του, ο οποίος τον κοιτά έντρομος, σε μία αντιστροφή των ρόλων νικητή και ηττημένου από τον καλλιτέχνη. Εικονογραφείται με την χαρακτηριστική ενδυμασία, όπως αναπαρίσταται στην περίοδο του Αγώνα σε φιλελληνικά έντυπα, ενώ η λειτουργία και o τρόπος με τον οποίο ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί τον φωτισμό, δημιουργεί μια θεατρικότητα, δίνοντας στο έργο μία λαϊκότροπη υφή.

Η σύλληψή του Ρήγα Βελεστινλή από τις αυστριακές αρχές, η παράδοσή του στις τουρκικές αρχές και η θανάτωσή του στο Βελιγράδι στις 24 Ιουνίου 1798, έστρεψε τη σκέψη των Ελλήνων -από τότε ως σήμερα- στην αφυπνιστική και επαναστατική σημασία του έργου του. Αυτή την ορμητικότητα και πατριωτική διάσταση του έργου του επισημαίνει και ο Παχής με την αναγραφή των στίχων του «Θούριου», στο κάτω μέρος του ζωγραφικού πίνακα:

Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή

παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή.

Με τον Πατριωτικό Ύμνο «Θούριο», ο Ρήγας απέβλεπε να μεταφέρει με απλά λόγια τα μηνύματά του στον υπόδουλο λαό, προσπαθώντας να εμψυχώσει τους σκλαβωμένους και να τους ωθήσει στη μεγάλη απόφαση, την επανάσταση. Για την επαναστατική δύναμη του «Θούριου», ο Γεώργιος Τερτσέτης ανέφερε στον «Λόγο της 25^ης Μαρτίου 1857»: «Τα κοινά τραγούδια του αδικοχαμένου Ρήγα εγκρέμισαν ως σάλπιγγες εις την Ιεριχώ τα τείχη της Τριπολιτσάς, ετίναξεν εις τον αέρα με τους αλλοφύλους τα φρούρια της Μονεμβασιάς, του Ναυπλίου, των Αθηνών και τα τρικάταρτα του εχθρού. Τα λογιοτατίστικα άσματα, πιστεύσατέ μου, δεν εγκρέμισαν ποτέ, δεν σαλεύουν ούτε την αράχνην του κοκόρου της καμινάδας».

Λαμπρινή Καρακούρτη