Θεόδωρος Βρυζάκης (1814-1878) Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη Σημαία της Επανάστασης, 1865

Λάδι σε μουσαμά, 164 x 126 εκ. Επιγρ. κάτω: Θ. Π. Βρυζάκης /εποίει 1865 Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου

Ο πίνακας αυτός είναι ένα από τα γνωστότερα έργα του Θεόδωρου Βρυζάκη. Παρουσιάζει τον θρυλικό όρκο ενώπιον του Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού. Ο Επίσκοπος, με επίσημα άμφια, τη μίτρα και την αρχιερατική ράβδο στέκεται μπροστά στην Ωραία Πύλη και ευλογεί τη σημαία, το σύμβολο της ανεξαρτησίας, που κρατά υποκλινόμενος ο σημαιοφόρος. Δεξιά και αριστερά του Ιεράρχη διατάσσονται αγωνιστές, οι οποίοι ορκίζονται για την ελευθερία τους, υψώνοντας το δεξί τους χέρι. Ένας διάκονος στα αριστερά του Επισκόπου κρατά ένα θυμιατό, ενώ την τελετή συνοδεύουν ιερείς. Δεξιά στο βάθος, δίπλα στις εικόνες των Αγίων εικονίζεται και ο ίδιος ο Βρυζάκης.

Το έργο Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη Σημαία της Επανάστασης, αποτελεί μια μελετημένη σύνθεση, που συνδυάζει την ακρίβεια στην απόδοση των ενδυμασιών με την πιστότητα στην απόδοση του χώρου. Για την αναπαράσταση του εσωτερικού χώρου με το εικονοστάσι, ο Βρυζάκης είναι πιθανό να έχει επηρεαστεί από λιθογραφίες της εποχής, που απεικονίζουν άμβωνες ελληνικών εκκλησιών στην Κωνσταντινούπολη. Οι εικόνες του περίτεχνου ξυλόγλυπτου τέμπλου μαρτυρούν την επίδραση της δυτικής θρησκευτικής ζωγραφικής στο έργο του, καθώς το 1861-63, είχε ιστορήσει την ελληνική εκκλησία του Ευαγγελισμού στο Μάντσεστερ.Η συγκρατημένη έκφραση του Μητροπολίτη, η ποικιλία των εκφράσεων, οι φλόγες των κεριών, η λάμψη του φωτός από το εσωτερικό του ιερού αλλά και το φως πάνω στη σημαία και στις φουστανέλες των αγωνιστών, μετατρέπουν την καταγραφή του ιστορικού γεγονότος σε εικαστική δημιουργία, σύμφωνα με το πνεύμα του ρομαντισμού.

Ο Βρυζάκης στον πίνακα αυτόν, εκφράζει την οριστική απόφαση των Ελλήνων για την κήρυξη της Επανάστασης, καθώς όλοι -αρχιερείς, πρόκριτοι και αγωνιστές-υποκλίνονται στο σύμβολο της σημαίας και με τον όρκο τους γνωστοποιούν την απόφασή τους  να αγωνιστούν για «Ελευθερία ή Θάνατο». Η διάχυτη λαμπρότητα με τα κόκκινα-καφέ ζεστά χρώματα σε συνδυασμό με τις λευκές φουστανέλες των αγωνιστών, είναι εφάμιλλη του πάθους και της ιδιαίτερα συγκινητικής ατμόσφαιρας που επικρατεί. Οι αγωνιστές είναι ντυμένοι σαν να βρίσκονται σε γιορτή και όχι σαν να ετοιμάζονται για μάχη.

Ο Θεόδωρος Βρυζάκης ήταν γιος αγωνιστή, που είχε απαγχονιστεί από τους Τούρκους, και ίσως και αυτός να είναι ένας από τους λόγους που τον έστρεψαν στην ιστορική θεματογραφία. Είναι ο ζωγράφος που ασχολήθηκε περισσότερο, από οτιδήποτε άλλο, με τα θέματα της Ελληνικής Επανάστασης. Κατά την χρονική περίοδο 1848-1851, ο Βρυζάκης πραγματοποιεί περιοδεία στην Ελλάδα και συγκεντρώνει υλικό σχετικά με την Επανάσταση (σπουδές στολών, όπλων, προσωπογραφίες αγωνιστών). Η χρήση αυτού του υλικού προσφέρει μεγαλύτερη αληθοφάνεια στα έργα του, τα κάνει περισσότερο «ειδησεογραφικά», καθώς συνδυάζει την ακρίβεια των διαφόρων λεπτομερειακών θεμάτων με την πιστότητα απόδοσης του χώρου. Το έργο του αποτελεί μία πολύτιμη μαρτυρία για την Ελληνική Επανάσταση και τους αγωνιστές της.

Λαμπρινή Καρακούρτη
Ιστορικός Τέχνης ΕΠΜΑΣ