Διονύσιος Τσόκος (Ζάκυνθος 1820 – Αθήνα 1862) Κατά το πρότυπο του Lorenzo Gavagnin (1809-1887)
Η φυγή από την Πάτρα | Λάδι σε μουσαμά, 76 x 100 εκ. | Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου
Συλλογή Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη
Ο Διονύσιος Τσόκος ασχολήθηκε με ιστορικά θέματα σε τέτοια έκταση που θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους αυτού του είδους. Σπούδασε στην Academia di Belle Arti της Βενετίας. Η επίδραση του δασκάλου του Lodovico Lipparini (1800-1856), που είχε συγκλονιστεί με το θέμα των κατατρεγμένων Ελλήνων, υπήρξε καθοριστική στη διαμόρφωση της τεχνοτροπίας και της θεματογραφίας του.
Το έργο Η φυγή από την Πάτρα αναφέρεται στη φυγή μιας οικογένειας από την Πάτρα, τον Απρίλιο του 1821, όταν η πόλη κατεστράφη από πυρκαγιά, μετά την επιδρομή του Γιουσούφ Πασά.
Ο Τσόκος επικεντρώνεται στην απεικόνιση της οικογένειας, στο κέντρο της βάρκας, όπου η νεαρή μητέρα με στωικότητα κρατά το βρέφος στην αγκαλιά της, ενώ ο πατέρας κρατά το άλλο παιδί και αγκαλιάζει προστατευτικά όλη την οικογένεια, κοιτάζοντας γεμάτος πόνο και θλίψη την πόλη που καίγεται. Ο ζωγράφος χωρίς δραματικές χρωματικές εντάσεις, με λιτό σχέδιο αποτυπώνει το δράμα των αγωνιζόμενων Ελλήνων και ταυτόχρονα υπαινίσσεται τον λόγο της εξέγερσης.
Η μορφή του Αγίου Σπυρίδωνα κυριαρχεί στο ιστίο της βάρκας και παραπέμπει στη θρησκευτική διάσταση του Αγώνα, υπενθυμίζοντας ότι ο αγώνας των Ελλήνων είναι «υπέρ βωμών και εστιών».
Η παράσταση της ξεριζωμένης οικογένειας μεταφέρει στον θεατή τη δραματικότητα του γεγονότος και προκαλεί αισθήματα συγκίνησης και ενίσχυσης του φιλελληνικού κινήματος. Ωστόσο η τρυφερή σκηνή της μάνας και του μωρού συμβολίζει την απεικόνιση της ελπίδας για την επιβίωση, εξυμνώντας ταυτόχρονα τις οικογενειακές αξίες και αρχές της ελληνικής οικογένειας.
Ο Διονύσιος Τσόκος δεν ενδιαφέρθηκε τόσο να αναπλάσει κάποιο συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, όσο να εξάρει το βαθύτερό της περιεχόμενο, το ήθος των αγωνιζομένων και τη σημασία του συλλογικού αγώνα για την έκβαση της Επανάστασης.
Λαμπρινή Καρακούρτη
Ιστορικός Τέχνης ΕΠΜΑΣ
