Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907)

Η έξοδος του Άρεως (1894)

Υπογραφή κάτω αριστερά: Κ. Βολανάκης

Λάδι σε μουσαμά, 110 x 191 εκ.

Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου

Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης ασχολήθηκε από την αρχή της καλλιτεχνικής του σταδιοδρομίας με την απεικόνιση ναυμαχιών.Η θάλασσα, άμεσα συνδεδεμένη με τη ζωή του, τις αναμνήσεις και τα βιώματά του, αποτέλεσε από νωρίς πηγή έμπνευσης και καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Ο πίνακας απεικονίζει την Έξοδο του Άρεως, του ελληνικού πάρωνος , το οποίο περνώντας ανάμεσα από τα πλοία του στόλου του Ιμπραήμ, που είχαν αποκλείσει τον όρμο του Νεοκάστρου της Πύλου, διέφυγε στην ανοικτή θάλασσα.

Τη δημιουργία του έργου αναγγέλλει η εφημερίδα Εστία της 21^ης Μαρτίου 1894: «Nέαν θαλασσογραφίαν, ιστορικής υποθέσεως, ετοιμάζει πάλιν ο θαλασσογράφος μας κ. Βολανάκης. Η εικών, εις σχήμα μέγα, παριστά την έξοδον του Άρεως, διά μέσου του τουρκικού στόλου, κατά την ναυμαχίαν της Πύλου. Η διάσωσις του ιστορικού πλοίου από βεβαίου κινδύνου, η συγκέντρωσις των τουρκικών σκαφών εις τον όρμον της Πύλου, το διασταυρούμενον πυρ μεταξύ τουρκικών και ελληνικών πλοίων, η εμφάνισις του ηνωμένου στόλου των τριών προστατίδων δυνάμεων, όλα αυτά είναι το σύνολον της θαλασσογραφίας την οποίαν μετά μακράν μελέτην θα εκτελέση ο κ. Βολωνάκης».

Η έξοδος του ελληνικού πάρωνος έλαβε χώρα στις 25 Απριλίου 1825, μετά τον αποκλεισμό του όρμου της Πύλου από την τουρκοαιγυπτιακή αρμάδα του Ιμπραήμ, ο οποίος επεδίωκε να καταλάβει τη Σφακτηρία.Ο «Άρης» με κυβερνήτη τον ύπαρχο Νικόλαο Βότση, -επειδή ο Αναστάσιος Τσαμαδός, στον οποίο ανήκε το πλοίο, είχε σκοτωθεί πολεμώντας στη Σφακτηρία- κατόρθωσε να διαφύγει με σοβαρές όμως απώλειες. Τα τουρκικά πολεμικά έχουν ταχθεί με την πρύμνη στραμμένη στον θεατή και σε ολόκληρο το πλάτος του πίνακα. Στα άκρα του πίνακα, δύο μεγάλα ιστιοφόρα πλαισιώνουν τη δράση και εντείνουν την αίσθηση του κλοιού. Από ένα μικρό άνοιγμα στο κέντρο, μέσα σε σύννεφα καπνού, προβάλλει ο «Άρης». Η κυματίζουσα επαναστατική σημαία επισφραγίζει το αίσιο μήνυμα της περιπετειώδους διάσωσης.

Αίσθημα αγωνίας διακρίνει την παράσταση καθώς η όλη οργάνωση επιχειρεί να συγκεντρώσει την προσοχή στη δραματική προσπάθεια του ελληνικού πάρωνος να διαφύγει από τον κλοιό. Εκτιμά κανείς τη δεξιοτεχνία του Βολανάκη, ο οποίος δημιούργησε ένα τείχος από βαριά σώματα καραβιών και μεγάλες απειλητικές επιφάνειες ιστίων, όπου το φως και η σκιά καθώς εναλλάσσονται γρήγορα, επιτείνουν την αγωνία. Η διαφυγή προσφέρει τη λύση του δράματος και την ανακούφιση.

Το βαθύ μπλε στη θάλασσα, οι διάφανοι τόνοι στον ορίζοντα, οι πυκνοί τόνοι λευκού στους καπνούς, τα σκούρα φαιά έως τελείως φωτεινά στην κλίμακα των πανιών και τα υποβλητικά κόκκινα στις σημαίες με την ημισέληνο μαρτυρούν την άρτια τεχνική εκπαίδευση του ζωγράφου.

Λαμπρινή Καρακούρτη
Ιστορικός Τέχνης ΕΠΜΑΣ